Տարածաշրջանային դասավորության մեխանիկան․ «Փաստ»
Մամուլ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Նոր աշխարհակարգին անցնելու փուլում փոփոխվում են գլոբալ և տարածաշրջանային խաղացողների ազդեցության գոտիները։ Օրինակ՝ Ուկրաինան ընդհանրապես դուրս է եկել Ռուսաստանի ազդեցության գոտուց, իսկ Ռուսաստանն էլ դրան հակազդելու համար ձեռնարկեց ռազմական գործողություն, բայց իր վերահսկողության տակ է վերցրել ընդամենը արևել յան մի փոքր հատվածը և Ղրիմը։ Եվ այն, որ Ուկրաինան Ռուսաստանից հետ կվերցնի արևել յան տարածքները և Ղրիմը, մոտակա հեռանկարում անիրատեսական է թվում։ Անիրատեսական է նաև այն, որ Ռուսաստանը ամբողջ Ուկրաինան կարող է վերցնել իր վերահսկողության տակ։ Այսինքն, Ուկրաինայում ընթացող պատերազմի հետ կապված կտրուկ շրջադարձեր դեռևս տեսանելի չեն։ Սակայն դրա փոխարեն շրջադարձ է տեղի ունենում հարավային Կովկասում։
Պայմաններ են ստեղծվել, որ Ռուսաստանը դուրս գա այս տարածաշրջանից։ Ու դա կապված է ոչ միայն տարածաշրջանում իրենց դիրքերն ամրապնդելու այլ դերակատարների ակտիվ քայլերի, այլև հենց Ռուսաստանի կողմից վարվող քաղաքականության հետ։ Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի ավանդական դաշնակիցը Հայաստանն է, որը անդամակցում է Ռուսաստանի գլխավորությամբ գործող ինտեգրացիոն միավորումներին, մասնավորապես ՀԱՊԿ-ին և ԵՏՄ-ին։ Բայց Հայաստանը և Արցախն ագրեսիայի ենթարկվեցին Ադրբեջանի կողմից, իսկ ռուսական կողմն իր դաշնակցին ոչ միայն չաջակցեց, ինչպես որ պետք է, այլև խորացրեց իր հարաբերությունները Ադրբեջանի հետ։
Ռուսաստանն ուղղակի համակերպվեց այն մտքի հետ, որ Ադրբեջանը կարող է Արցախում էթնիկ զտում իրականացնել այն դեպքում, երբ իր խաղաղապահ առաքելությունը Արցախ էր գործուղվել հայերի անվտանգությունն ապահովելու համար։ Սա խոսում է այն մասին, որ Ռուսաստանը փորձում է հաշվի նստել Թուրքիայի գործոնի հետ, քանի որ Ադրբեջանն իր քայլերը ձեռնարկում է Թուրքիայի գործուն աջակցությամբ։ Բայց զարմանալին այն է, որ ռուսական մեդիա տիրույթում վերլուծաբաններ կան, որոնք նշում են, որ եթե Ռուսաստանը Հայաստանը կորցնի էլ, ապա իրենց հենարանը կդառնա Ադրբեջանը, ու եթե Հայաստանից էլ ռուսական ռազմաբազան դուրս գա, ապա իրենք ռազմաբազա կարող են ունենալ Ադրբեջանում։ Իրականում այս ամենն ընդամենը իլ յուզիա է, Թուրքիան հաստատվել է Ադրբեջանում և, օգտագործելով ադրբեջանցիների հետ էթնիկ կապը, երբեք թույլ չի տա, որ Ռուսաստանը փոխարինի իրեն։ Լրիվ հակառակը:
Շատ է խոսվում այն մասին, որ Արևմուտքը ձգտում է Ռուսաստանին դուրս թողնել Հարավային Կովկասից, բայց հարցն այն է, որ Արևմուտքը գտնվում է տարածաշրջանից դուրս։ Օրինակ՝ ուկրաինական հակամարտության դեպքում Արևմուտքը գործնականում ներկայություն ունի Արևել յան Եվրոպայում, դրա համար էլ օգտագործում է իր լծակները Ուկրաինային աջակցելու համար, սակայն նույնը չի կարելի ասել Հարավային Կովկասի մասին։ Օրինակ՝ 2008 թվականին տեսանք, թե ինչպես Վրաստանը միայնակ մնաց ռուսական ռազմական մեքենային դեմ հանդիման։ Ճիշտ է, Արևմուտքը փորձեց աջակցել Վրաստանին, բայց դա անհամեմատելի է Ուկրաինային տրամադրվող աջակցության հետ։ Այսինքն, առկա իրողությունները ցույց են տալիս, որ Արևմուտքի՝ Հարավային Կովկասում ներկայություն ունենալու հնարավորությունները դեռևս սահմանափակ են, ուղղակի Արևմուտքին պետք է, որ տարածաշրջանում ուժերի որոշակի բալանս ապահովվի, և որևէ կողմ շատ չհզորանա, օրինակ՝ Թուրքիան, Ռուսաստանը կամ Իրանը։
Պատահական չէ, որ Արևմուտքը փորձում է միջնորդել Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի կնքման հարցում, մյուս կողմից էլ՝ թույլ չտալ, որ Թուրքիայի հրահրմամբ Ադրբեջանը հարձակվի Հայաստանի վրա։ Թերևս այս հանգամանքով է պայմանավորված, որ, ինչպես խոստովանում են թուրքական պաշտոնյաները, ամերիկյան կողմը պահանջել է, որ Անկարան դադարի աջակցել Ադրբեջանին։ Մյուս կողմից՝ Արևմուտքին պետք չէ նաև, որ Թուրքիան շատ հզորանա ու ձեռնամուխ լինի, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» բացմանը և պանթուրքական ծրագրերի իրականացմանը, քանի որ առանց այն էլ Անկարան չի շարժվում Արևմուտքի գծած ճանապարհով, իրեն արևմտյան քաղաքակրթությունից կոնկրետ տարանջատում է ու հարկ եղած դեպքում հակադրվում է Արևմուտքին։
Եթե ռուսական կողմին գրավում է այն հանգամանքը, թե իրենք կարող են վերահսկել «Զանգեզուրի միջանցքը», ապա այդ վերահսկողությունն ընդամենը ժամանակավոր է լինելու և արագացնելու է Ռուսաստանի հեռանալը Հարավային Կովկասից և Հայաստանից։ Իսկ Ռուսաստանը տարածաշրջանում կարող է իր դիրքերը պահպանել միայն մի դեպքում, եթե աջակցի Հայաստանին և թույլ չտա, որ Ադրբեջանը Թուրքիայի աջակցությամբ ագրեսիայի դիմի։ Եթե Հայաստանը Ռուսաստանի միջոցով ձեռքբերումներ ունենա կամ վերականգնի իր կորուստները, ապա դա իր հետ կբերի նաև ռուսական ազդեցության ուժեղացման։
ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
