ՌԴ ԱԳՆ-ն՝ Ռումինիայում ՆԱՏՕ-ի բազա կառուցելու մասին Երևանում ու Գողթանիկում մեծաքանակ զենք, զինամթերք են հայտնաբերվել․ ի՞նչ է հայտնի Երբ և որտեղ տեղի կունենա Արթուր Աբրահամի հոր հոգեհանգիստը Գազամատակարարման վթարային դադարեցում Գյումրի քաղաքում Ի՞նչ իրավիճակ է Հայաստանի և Լարսի ճանապարհներին Պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը. մեղադրանք է ներկայացվել 3 բժշկի Ղարաբաղում մեր քայլերը հանդիպում էին միջազգային ուժերի հակազդեցությանը. Էրդողան Խոշոր հրդեհ՝ Հայաստանում Հայկ Մարությանն առաջիկայում կուսակցություն կհիմնի Ահազանգեր չկան, բայց ՆԳՆ-ից հորդորում են լինել զգոն


«Պատերազմները հաղթում են ոչ թե գեներալներն ու իրենց բանակները, այլ նրանց ուսուցիչները». «Փաստ»

Մամուլ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Կարևորելով ուսուցչի դերը` մեծն Թումանյանը դեռևս 1917 թվականին գրել է. «Մենք պատերազմի շրջանում ենք, երբ ռազմիկի արժեքը շատ է բարձրացել, սակայն չպիտի մոռանալ, որ կա նաև խավարի ու լույսի պայքար, և այդ պայքարի մեջ ամենածանր և դժվարին պարտականությունը ընկած է հայ ուսուցչի վրա...»: Ուսուցչի առաքելությունը և գիտելիքի ու դաստիարակության դերը ներկայումս ավելի է կարևորվում, երբ գտնվում ենք արժեհամակարգային, քաղաքական, տնտեսական ու սոցիալական խոր ճգնաժամի մեջ և կանգնած ենք սերնդային աղետի, պետականության ու հայրենիքի կորստի ռեալ սպառնալիքի առջև:

Նժդեհն ասում էր. «Ապագան վտանգված ժողովուրդների վերջին խաղաթուղթը վերադաստիարակությունն է»: Հետխորհրդային Հայաստանում արժեքների արմատական փոփոխությունները, կրթության ոլորտում իրականացվող «բարեփոխումները» նվազեցրեցին մանկավարժի՝ որպես գիտելիք և դաստիարակություն տվողի դերը: Արդյունքում ժամանակակից կրթական միջավայրում կամաց-կամաց սկսեցին պակասել մի կողմից՝ մանկավարժ-դաստիարակների նկատմամբ ձևավորված սովորութային-մշակութային հարգանքն ու պատկառանքը, իսկ մյուս կողմից՝ մանկավարժների պատասխանատվությունը՝ սերնդի կրթման ու դաստիարակության նկատմամբ: Հետխորհրդային Հայաստանում մենք հետևողականորեն քայքայեցինք կրթական ու գիտական համակարգը, նվաստացրեցինք ուսուցչին, դասախոսին ու գիտնականին. քաղաքականացրեցինք ու ապականեցինք կրթության տաճարները՝ դպրոցներն ու բուհերը, ներգրավելով նրանց ընտրակեղծարարության գործընթացներում, արդյունքում, ցավոք, գիտելիքն ու կրթությունը հասարակության գերակշիռ մասի համար այլևս դադարել են արժեք լինելուց:

Իսկ վերջին 2,5 տարում էլ ավելի արագ տեմպերով շարունակվում է կրթության ու գիտության փլուզման քաղաքականությունը՝ արժեզրկելով գիտելիքն ու կրթությունը, ուսուցչին ու գիտնականին, խրախուսելով գորշությունն ու միջակությունը: Եվ դա միանգամայն հասկանալի է ու օրինաչափ, չէ՞ որ դեռ ժամանակին Գալիլեո Գալիլեյն է ասել. «Աշխարհում չկա ավելի մեծ ատելություն, քան տգիտության տածած ատելությունը գիտության հանդեպ»: Իսկ հայ ժողովրդի պատմության ու հայոց լեզվի ժամերի կրճատումը պարզապես դավադրություն էր սեփական ժողովրդի ու պետության նկատմամբ: Սակայն ցավալին այն է, որ այսպիսի խնդրի առջև կանգնած ենք եղել մեր պատմության գրեթե բոլոր ժամանակահատվածներում, և մանկավարժը մեր երկրում գնահատված չի եղել, բացառությամբ գուցե խորհրդային տարիների, ինչի մասին վկայում է Հովհաննես Թումանյանի՝ 20-րդ դարի սկզբին տպագրված «Հայ ուսուցչի դատը» հոդվածը:

«Գործիչների մեջ գուցե ամենակարևորն ու ազնիվը, և՛ ընտանիքի համար, որ զավակներն է կրթում, և՛ հասարակության համար, որ գիտակից անդամներ է պատրաստում, և՛ պետության համար, որ ազնիվ քաղաքացիներ է հասցնում, և՛ աշխարհքի համար, որ լուսավոր մարդիկ է տալիս, նա՝ ուսուցիչը, ունեցել է գրեթե ամենավատթար վիճակը մեր մեջ։ Նա միշտ եղել է հալածված ու թափառական..., սիրտը կոտրած, լքված, բեկված ու արհամարհված։ Անհետաձգելի լուծումն է պահանջում հայ ուսուցչի դատը...: Ժամանակն է ստեղծելու մի բարձր ընտրյալ ինստանցիա, մի ձեռնհաս մարմին, որ կարողանար ցանկալի բարձրության վրա դնել հայ դպրոցական գործը և ապահովել հայ ուսուցչի վիճակը անվերջ անակնկալներից ու կամայականություններից»,- գրել է Թումանյանը։

Այնինչ դեռևս հնագույն ժամանակներից ի վեր, սկսած մեծագույն ուսուցիչներ և իմաստուններ Արիստոտելից, Սոկրատեսից, ուսուցիչը (մանկավարժը) բոլոր ժողովուրդների, ազգերի ու հասարակությունների համար համարվում է ամենասիրված մարդը: Ուսուցչի մասնագիտությունը չափազանց հարգված է, և աշխարհի շատ երկրներում հասարակությունները յուրահատուկ ընդգծված հարգանք ու պաշտամունք են տածում այն մարկանց նկատմամբ, ովքեր դաստիարակում և գիտելիք են տալիս իրենց զավակներին: Մանկավարժը ձևավորում է մարդկության բարոյական կերպարը, հասարակության ապագան, նրա տնտեսության, գիտության ու մշակույթի ապագան: Շատ ժողովուրդներ իրենց հասարակության ամենահարգված մարդկանց՝ անկախ մասնագիտությունից, «ուսուցիչ» են կոչում:

Իսկ Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Ուինսթոն Չերչիլն այն կարծիքին էր, որ «դպրոցական ուսուցչի կոչումը ամենաբարձր կոչումն է երկրի վրա, դպրոցական ուսուցիչները տիրապետում են այնպիսի իշխանության, որի մասին վարչապետներն անգամ չեն կարող երազել»: Հնուց ի վեր Ճապոնիայում, երբ մարդիկ ցանկանում են որևէ մեկի նկատմամբ ընդգծել իրենց հատուկ հարգանքը, նրան դիմում են «Ուսուցիչ»: Ի դեպ, այստեղ կայսրերը միայն իրենց ուսուցիչների առաջ են ոտքի կանգնում: Իսկ Թուրքիայում ուսուցիչը համարվում է ընտանիքի ամենացանկալի և հարգարժան մարդկանցից մեկը՝ գիտակցելով, որ առանց դաստիարակության և որակյալ կրթության իրենց երեխաները չեն կարող լիարժեք մարդ դառնալ:

Դպրոցների շրջանավարտներն իրենց ուսուցչին հանդիպելիս խոնարհվում են և համբուրում նրանց ձեռքերը՝ ի նշան երախտագիտության: Ուսուցիչը տալիս է ամենաարժեքավոր բանը՝ գիտելիք և դաստիարակություն, ինչը լույս է խավարի մեջ, նա ցույց է տալիս իր աշակերտին ճիշտ ճանապարհը մարդկանց աշխարհում, երեխաների համար բացահայտում է բնության ու մարդկության զարգացման փիլիսոփայությունը, իսկ գիտելիքով զինված մարդը ամենահզորն է և պաշտպանվածը: Գիտել իքը, որպես փարոս, առաջնորդում է մարդուն իր ողջ կյանքում և լուսավորում է նրա ճանապարհը: Ըստ նշանավոր փիլիսոփա Սենեկայի, «ուսուցչի կոչումը շատ բարդ ու դժվար է, դրա համար էլ, եթե աստվածները ուզում են նրան պատժել, ուսուցիչ են դարձնում»:

Իմաստուն, հասուն և ավանդապաշտ ազգերը կրթության ու գիտության վրա կատարում են հսկայական ներդրումներ, առատորեն վճարում են ոլորտի աշխատակիցներին՝ լավ իմանալով, որ էժան գնով շատ թանկ բան են ձեռք բերում, որ կրթության և գիտության ոլորտը ամենաարդյունավետն է և խոստումնալիցը ներդրումների համար: Պատահական չէ, որ զարգացած երկրներում մեկ շնչի հաշվով կրթության եւ գիտության վրա բյուջետային հատկացումները կազմում են 2,5-4 հազար ԱՄՆ դոլար, մինչդեռ Հայաստանում այն տատանվում է ընդամենը 100 դոլարի սահմաններում: Մենք հաղթեցինք ղարաբաղյան առաջին պատերազմում, ինչու չէ, նաև խորհրդային դպրոցի ու ուսուցչի շնորհիվ, իսկ 2020-ին պարտվեցինք նաև մեր փլուզված կրթական համակարգի հետևանքի՝ տգիտության, ապաշնորհ կառավարման ու բարոյական ցածր որակների պատճառով:

Մենք Իսրայելի օրինակով կարող էինք առանց պատերազմի խաղաղություն պարտադրել թշնամուն, եթե լուրջ վերաբերվեինք պետությանը, դպրոցին ու գիտությանը, իսկ հայի մտավոր կարողություններն անսահման են: Պատահական չէ, որ Գերմանական Կայսրության առաջին կանցլեր Օտտո ֆոն Բիսմարկը գտնում էր, որ «բոլոր պատերազմները հաղթում են ոչ թե գեներալներն ու իրենց բանակները, այլ նրանց ուսուցիչները»: Մեր հասարակության այսօրվա բարոյազուրկ վիճակը մեզ պարտադրում է ձեռնարկել անհետաձգելի միջոցառումներ՝ հասարակության շրջանում վերականգնել սերն ու ձգտումը գիտելիքի ու կրթության նկատմամբ և բարձրացնել դաստիարակների, ուսուցիչների եւ դասախոսների երբեմնի հեղինակությունը եւ պատասխանատվությունը երեխաների ու ուսանողների դաստիարակության ու կրթման, ինչպես նաեւ նոր արժեհամակարգի ձևավորման եւ ազգային սովորույթների ու արժեքների փոխանցման և պահպանման գործում:

Այդ նպատակով անհրաժեշտ է պարբերաբար կազմակերպել հասարակության շրջանում հեղինակություն վայելող անվանի մարդկանց, մտավորականների, հոգևորականների, քաղաքական, պետական, մշակույթի ու գիտության անվանի գործիչների հանդիպումներ ուսանողների եւ աշակերտների հետ: Այս գործում դաստիարակչական կարևոր դերակատարություն կարող են ունենալ նաեւ մամուլն ու հեռուստաընկերությունները: Գտնում եմ նպատակահարմար՝ դպրոցների բարձր դասարաններում մտցնել «Ազգային արժեհամակարգ» առարկա, որի նպատակը կլինի վերադարձը հայի ազնվագույն տեսակին ու մարդկային բարձր որակներ կրող սերնդի դաստիարակությունը: Դասախոսների եւ ուսուցիչների ընտրության ժամանակ, մասնագիտական որակներից բացի, առանձնահատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել նաև նրանց բարոյական եւ մարդկային կերպարին:

Շատ կարևոր է նաև նրանց սոցիալական ու բարոյական պաշտպանվածության արդյունավետ համակարգի ձևավորումը և ներդրումը: Երբ Ճապոնիայի վարչապետին հարցրել են, թե ինչպես են կարողացել տեխնոլոգիաների եւ գիտության ոլորտում դառնալ առաջատար, նա պատասխանել է. «Մենք ուսուցիչների համար սահմանել ենք նախարարի աշխատավարձ, դիվանագետի անձեռնմխելիություն եւ կայսրին վայել մեծարանք»: Շատ երկրներում, արժևորելով մանկավարժի աշխատանքը, բացի բարձր աշխատավարձ վճարելուց, նախատեսում են նաև լրացուցիչ արտոնություններ: Օրինակ՝ Իսրայելում վեց տարի աշխատելու դեպքում դպրոցի ուսուցիչներին տրամադրվում է մեկ տարի տևողությամբ ստեղծագործական վճարովի արձակուրդ:

Լեհաստանում յուրաքանչյուր մարզ իր ուսուցիչներին տրանսպորտով անվճար երթևեկելու կտրոններ կամ սուպերմարկետներից ապրանքներ գնելու 50 տոկոս զեղչեր է տրամադրում: Ֆրանսիայում ուսուցիչը ունի պետծառայողի կարգավիճակ, ինչը ենթադրում է սոցիալական պաշտպանվածության բարձր մակարդակ: Նույն Ֆրանսիայում ուսուցիչներին տրվում են տրանսպորտով երթևեկելու համար հատուցումներ և հատուկ քարտեր, որով կարող են անվճար այցելել պետական բոլոր թանգարաններ: Թուրքիայում ուսուցիչների աշխատաժամանակը բավականին կարճ է, և նրանց համար նախատեսվում են հասարակական տրանսպորտից օգտվելու զեղչեր: Չինաստանում ուսուցիչը համարժեք է պետական պաշտոնյային: Այստեղ մեծ ուսուցիչ Կոնֆուցիոսի պատվին մինչև այժմ կառուցում են տաճարներ:

Ի տարբերություն շատ երկրների, Հայաստանում ուսուցիչն անտեսված է, ստանում է չնչին աշխատավարձ և չի օգտվում որևէ արտոնությունից: Կրթության եւ գիտության ոլորտում ստեղծված իրավիճակը, առանց չափազանցնելու, ազգային աղետ պետք է որակել, ինչը լրջորեն պետք է անհանգստացնի բոլորիս: Երկրում բարձր բարոյական արժեհամակարգի ձևավորումը, արդարության հաստատումը, քաղաքացիական հասարակության կառուցումը, տնտեսության կայուն զարգացումը, բանակի հզորացումը առաջին հերթին հնարավոր է կրթության և գիտության զարգացման և այդ ոլորտի ու նրա առանցքային դերակատարի՝ մանկավարժի նկատմամբ պետության ու հասարակության հատուկ հոգածության շնորհիվ: Այդ նպատակով, մեր կարծիքով, անհրաժեշտ է ձեռնարկել անհետաձգելի քայլեր և մշակել միջոցառումների մի ամբողջ համալիր ծրագիր: «Երկրները, որտեղ առանձնակի պաշտամունք չեն տածում պետության, տարեցների, ծնողների, եկեղեցու և ուսուցիչների նկատմամբ, ենթակա է կործանման»,- ասել է Եկատերինա Մեծը:

ՀԱՅԿ ՂԱԶԱՐՅԱՆ

տնտեսագիտության թեկնածու, դոցենտ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

«Պետք է մեկտեղել ջանքերը Հայաստան-Սփյուռք միասնական օրակարգ ձևավորելու հարցում». կայացավ Արման Վարդանյանի և Ամրամ Պետրոսյանի հանդիպումը Ինձ մոտ ձևավորված կարծիք կա, որ վերջնակետն Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրն է. Նաիրի ՍարգսյանՓաշինյանը խմբեր է գործուղում Տավուշի մարզ ՌԴ ԱԳՆ-ն՝ Ռումինիայում ՆԱՏՕ-ի բազա կառուցելու մասինԵրևանում ու Գողթանիկում մեծաքանակ զենք, զինամթերք են հայտնաբերվել․ ի՞նչ է հայտնի Երբ և որտեղ տեղի կունենա Արթուր Աբրահամի հոր հոգեհանգիստըԳազամատակարարման վթարային դադարեցում Գյումրի քաղաքում Ի՞նչ իրավիճակ է Հայաստանի և Լարսի ճանապարհներին Պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը. մեղադրանք է ներկայացվել 3 բժշկիՂարաբաղում մեր քայլերը հանդիպում էին միջազգային ուժերի հակազդեցությանը. ԷրդողանԽոշոր հրդեհ՝ ՀայաստանումՀայկ Մարությանն առաջիկայում կուսակցություն կհիմնի Ահազանգեր չկան, բայց ՆԳՆ-ից հորդորում են լինել զգոն Գործող իշխանությունները գիտակցաբար ստանձնում են զիջողի, հանձնողի կերպարը. Մենուա ՍողոմոնյանՔՊ-ականները թող գան և մեզ մոտ ասեն, որ ադրբեջանական գյուղ է․ պատգամավորը զրուցել է ոսկեպարցիների հետ «Գագիկ Ծառուկյան» բարեգործական հիմնադրամի հովանու ներքո իրականացվել է 23-րդ «Արտավազդ» ամենամյա մրցանակաբաշխությունը . ՏոնոյանԻնչո՞ւ Պուտինը չի գնացել ողբերգության վայր Չտրվե´լ թշնամական հերթական սադրանքին. «Հայաքվե» Իտալիան կառուցում է լողացող հիբրիդային էլեկտրակայանԱնցած 1 օրում հանրապետությունում արձանագրվել է 16 ՃՏՊ. 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորվել Հետքա՞յլ՝ ԵՄ անդամության դիմումի հարցում Տաք հոսանքներ են գալիս. Ապրիլի 1-ին Երևանում և որոշ շրջաններում ցերեկային ժամերին ջերմաստիճանը կհասնի +20 +22-ի «Կրոկուս»-ում ահաբեկչության ողջ գիշերը Վլադիմիր Պուտինը չի քնել, աշխատել է. Պեսկով Տավուշում՝ ռուսական ռազմաբազայում, նկատել են տաջիկների և ղրղզների, գուշակեք՝ սա ինչ կազմ է և ինչի են սպասում. Սաֆարյան 21-ամյա ուսանողը մահացել է թռչնագրիպիցԵվրանեսթ ԽՎ-ն ԵՄ-ին կոչ է արել մեծացնել մարդասիրական օգնությունը ԼՂ-ից բռնի տեղահանված անձանցԵրբ ռուսական ռազմաբազան դուրս գա, Հայաստանը չի հետաքրքրի ոչ մեկին. Արշակ Կարապետյան Արտառոց դեպք՝ Գեղարքունիքում․ հայրը կասկածվում է դստերը ծեծելու և սեռական հարաբերության փորձի համար Պապա ջան, ես քեզ միշտ կկարոտեմ, կհանդիպենք մյուս կյանքում. Արթուր Աբրահամ «Զանգի, ասա` ռnւմբ կա «Դալմա մոլ»-ում». զգուշացե՛ք, թիրախում երեխաներն են (լուսանկար) «Կրոկուսի» վրա հարձակում գործած ահաբեկիչները գտնվել են հոգեմետ նյութերի ազդեցության տակ Վարչախմբի թիրախում հաջորդը ռուսական ռազմակայանն է Չեմ զարմանա, եթե Փաշինյանը սա կարդա և իր հերթական տիկ-տոկյան լայվի ժամանակ հպարտությամբ պատմի երեխաներին, որպես «խաղաղության» մասին բարի հեքիաթ. ՉալաբյանՖՈՏՈ․ Թագուհի Թովմասյանը հանդիպել է ԵՊՀ միջազգային հարաբերություններ ֆակուլտետի ուսանողների հետ Ու՞մ է մեղադրում Անդրանիկ Քոչարյանը Անհայտ կորած և գերեվարված 11 զինծառայողների ընտանիքներ ևս 2 ամիս կստանան 300-հազարական դրամ աջակցությունը Երբվանից է գործելու բոնուսային համակարգըԵրևանում «Toyota»-ի ոչ սթափ վարորդը դարձել է մեքենաների ջարդի հեղինակ. 12-ամյա երեխան ու մայրը տեղափոխվել են հիվանդանոց 2024-ին խմելու ջրի սակագինը չի փոխվիԱրցախցիները կարող են դիմել թոշակ ու նպաստ ստանալու համար 2 զոհ, 7 վիրավոր. վթար Մարգարա-Վանաձոր-Տաշիր ճանապարհին Քանի դեռ մենք ենք իշխանության, ոչ ոքին չի հաջողվի շահարկել Թուրքիան․ Էրդողան Բաց դռների օր` ԶՊՄԿ-ում (տեսանյութ) Ադրբեջանի ՊԱԾ ղեկավարը մեղադրել է Ֆրանսիային՝ «ՀՀ-ին նոր պատերազմի մղելու համար»Եղանակային վատ պայմանների պատճառով Վրաստանից Հայաստան տանող ճանապարհը փակ է «Կենսուրախ էր, խղճով, խելացի ու հայրենասեր». Արեն Մալաքյանն անմահացել է 2022 թ. սեպտեմբերի 13-ին Սոթքի զորամասի պայթյունի ժամանակ. «Փաստ» Հայտնի են «Արտավազդ» թատերական մրցանակաբաշխության հաղթողներըԻտալիայում 5,0 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է գրանցվել Վեցամյա ավերումներն ու «կկվի կանչելու» ժամանակը. «Փաստ» Ե՞րբ պետք է ներկել զատկական հավկիթները
Ամենադիտված