Շուշին հայկական է, և վե՛րջ
ՎերլուծությունՀավանաբար մեր հանրության մեջ քչերը գիտեն, իսկ ստեղծված իրավիճակում տեղին է ընդգծել, որ հրեաները 2000 տարի իրենց տոն օրերին միմյանց մաղթում էին՝ «Հաջորդ տարի Երուսաղեմում»: Ի վերջո, 1948 թ.-ին նրանք ստեղծեցին իրենց պետությունը գերազանցապես պաղեստինցիներով բնակեցված տարածքի փոքր մասի վրա, սակայն չհասան Երուսաղեմին, Հին Երուսաղեմին: Եվ միայն 19 տարի հետո, 1967-ի Յոմ Քիփուրի տոնական օրերին, նրանց հաջողվեց նվաճել նաև Երուսաղեմը, որը հռչակեցին իրենց մայրաքաղաք:
1965 թ.-ին, Մեծ եղեռնի 50-ամյակի նախօրեին, Բեյրութից Գերսամ Ահարոնյանն իր «Մեծ երազի ճամբուն վրայ» գրքով հայությանը կոչ արեց այնուհետև ամեն Ամանորի միմյանց բարեմաղթել «Գալ տարի Վանի մէջ», որով գործնականում սկիզբ առավ հայկական պահանջատիրությունը: Իսկ ահա դեռ բոլորովին վերջերս, 44-օրյա կործանիչ պատերազմից և Շուշին դավադրաբար կորցնելուց հետո, Արմեն Աշոտյանը կոչ արեց բոլորիս որպես Նոր տարվա բարեմաղթանք կրկնել՝ «Հաջորդ տարի Շուշիում»: Արդեն օրերս՝ Նիկոլ Փաշինյան կոչեցյալը Շուշին հայտարարեց ադրբեջանական, քանի որ, իբր, սովետական շրջանում այնտեղ բնակվողների 90 տոկոսը ազերիներ են եղել: Համաձայնեք՝ մարդու գլխում ուղեղի փոխարեն ի՞նչ լցված պետք է լինի, որպեսզի ներկայումս ռուս խաղաղապահ ուժերի վերահսկողության ներքո գտնվող հայկական քաղաքը ադրբեջանապատկան հռչակի, մի բան, որը նոյեմբերի 9-ի տխրահռչակ փաստաթուղթն անգամ չէր նախատեսում: Այդ ի՞նչ տրամաբանությամբ, ավելի ճիշտ տգիտությամբ, մեծամասնություն է վերագրվոււմ դեռևս չկայացած մի ժողովրդի, որը բերվել է այնտեղ 1920 թ. մարտի 22-26-ի ավելի քան 20000 հայերի կոտորածից, էթնիկ դաժան զտումներից հետո:
Այս ամենը վկայում են նրա մասին, որ Փաշինյանի կողքը չի գտնվել մեկը` ուղեղ ունեցող մի մարդ, որը նրան դեմ տար բնիկ շուշեցի Լեոյի 400 էջանոց աշխատությունը Շուշիի հայկականության, նրա՝ Այսրկովկասում երրորդ տպարանը ունենալու, ծխական, թեմական, ռեալական, օրիորդաց մի շարք դպրոցներ, երաժշտանոց, թատրոն, հայկական շուրջ 15 պարբերական ունենալու մասին, այդ թվում՝ Գավառական դպրոցի, որի տնօրենն է եղել Պերճ Պռոշյանը, իսկ ուսուցիչներ՝ Մատինյանը, Հրաչյա Աճառյանը, Մանուկ Աբեղյանը և ուրիշ երախտավորներ: Ավելի քան 10 կրթօջախներ, որոնց դիմաց ադրբեջանցիք ունեցել են ընդամենը մեկ դպրոց, այն էլ՝ ռուս-ադրբեջանական։ Հարց է առաջանում՝ ո՞ր երկրի վարչապետն է նա, Ադրբեջանի՞, որի նախագահ Ալիևն իր ներկայությամբ Ղազանչեցոց եկեղեցին պղծելուց, իրենց դրոշը հրապարակում տնկելուց հետո կրկին հայտարարեց՝ «Շուշա բիզիմ դիր»: Ո՞վ է նրան հանձնել, իր ասելով՝ «տխուր», «մոլախոտերով լեցուն» քաղաքը, որ հիմա զիջում է թուրքին:
Ամփոփելով փաստենք՝ Շուշին մեր հայրենատիրության սիմվոլն է, ինչպես Վանը: Շուշին ազատագրել էինք և դա սփոփում էր մեզ, հույս տալիս, որ մի օր էլ Վանը կազատագրենք: Զրկվելով Շուշիից՝ մենք կորցնում ենք նաև Վանը ազատագրելու հույսը:
Աննա Ավագյան