Հրաժարական հանուն իշխանության. Նիկոլ Փաշինյանին հաշվից հանելը շուտ է
ՎերլուծությունForbes.ru-ն գրում է, որ ըստ Ռուսաստանի, ԱԳՆ-ի Մոսկվայի Միջազգային Հարաբերությունների Պետական համալսարանի առաջատար գիտական աշխատակից, «Միջազգային վերլուծություն» ամսագրի գլխավոր խմբագիր Սերգեյ Մարկեդոնովի Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է իր հրաժարականի մասին, որպեսզի տեղի ունենան նոր արտահերթ ընտրություններ, և որում նա հույս ունի հաղթել: Հրաժարականը տեղի է ունենալու ապրիլին:
Այդ լուրն ակնթարթորեն է հայտնվել տեղեկատվական հաղորդագրությունների թոփ շարքում և շատերի կողմից ընկալվել է որպես սենսացիա: Եվ դրա համար կան որոշակի հիմքեր: 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ին Լեռնային Ղարաբաղում, զինադադարի մասին համատեղ հայտարարության ստորագրումից հետո Հայաստանը հեղեղվել է զանգվածային բողոքներ ցույցերով, իսկ հիմնական պահանջը վարչապետի անհապաղ հրաժարականն է: Նրա կողմից տարածքային զգալի զիջումների գնով զինադադարի հաստատմանը հանրապետությունում շատերը համարել են դավաճանություն: Թվում է, թե այն քաղաքական գործիչը, որը ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից մեկ տարի առաջ խրոխտ հայտարարել էր. «Արցախը Հայաստան է և վերջ», բայց, որը, ի վերջո, ընդունել է իր երկրի պարտությունը և Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ ստեղծված այսպես կոչված անվտանգության գոտու կորուստը, չի նստելու իր աթոռին անգամ մի քանի օր: Հետխորհրդային Հայաստանի համար Ղարաբաղը տարիներ շարունակ եղել է համակարգ ձևավորող քաղաքական գործոն: Բայց աղետալի ռազմական պարտությունը և Ղարաբաղի այնպիսի խորհրդանիշերի կորուստը, ինչպիսին է Շուշին (18 տարի՝ սկսած 1992 թվականից, այդ քաղաքի գրավումը հայկական ուժերի կողմից նշվել է պետական մակարդակով որպես տոն) և Հադրութը չհանգեցրին Փաշինյանի վաղաժամ հրաժարականին: Ավելին, բողոքի գործողությունների դինամիկան երկու անգամ հասավ գագաթնակետին (2020 թվականի դեկտեմբեր և 2021 թվականի փետրվար), բայց հետո անկում ապրեց: Վարչապետի դեմ միավորվեցին 17 քաղաքական կուսակցություններ, որոնք ստեղծեցին «Հայրենիքի փրկության շարժում»-ը «Ղարաբաղ» կոմիտեի լեգենդար հիմնադիր հայր Վազգեն Մանուկյանի գլխավորությամբ:
Երեք նախկին նախագահներն էլ՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը և Սերժ Սարգսյանը, պահանջում են Փաշինյանի հրաժարականը, նույնն են պահանջում նաև պետության գործող նախագահ Արմեն Սարգսյանը, Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն, Գիտությունների ազգային ակադեմիայի և սփյուռքի ներկայացուցիչները: Վարչապետի հրաժարականն են պահանջում նաև զինվորականները գլխավոր շտաբի պետ, գեներալ Օնիկ Գասպարյանի գլխավորությամբ: Բայց Փաշինյանը կարողացավ ոչ միայն նստած մնալ իր աթոռին, այլ նաև արդյունավետ հակահարված տալ վերադառնալով այն տարերքին, որը նրան քաջ ծանոթ էր դեռ «թավշյա հեղափոխություն»-ից էլ առաջ: Վարչապետը դուրս եկավ փողոց և փորձեց մոբիլիզացնել իր կողմնակիցներին: Միևնույն ժամանակ, 2021 թվականի սկզբին իրականացված սոցիոլոգիական հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ չնայած ժողովրդականության մակարդակի ակնհայտ անկմանը, Փաշինյանը շարունակում է մնալ Հայաստանի թիվ մեկ քաղաքական գործիչը: Եվ հարցը այստեղ ոչ միայն նրա լայն ճանաչվածության մեջ է: Վարչապետի հակառակորդները չկարողացան օրվա համար հայ ընտրողներին առաջարկել համարժեք գործողությունների ծրագիր: Նոստալգիկ ռեսուրսի շահարկումը քիչ է:
1990-ականների առաջին ղարաբաղյան պատերազմի փառավոր հաղթանակների հիշողությունները ոչ մի կերպ չեն օգնում լուծել առկա խնդիրները, լինի դա Ադրբեջանի հետ սահմանազատումը, տարածքներով կրճատված Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը թե համաճարակի դեմ պայքարը: Սրան հավելենք հասարակության հոգնածությունը նրանցից, ում լրագրողները անվանում են «ղարաբաղյան կլան», չնայած հենց այդ հայեցակարգի համարժեքությունն է միշտ հարցեր առաջացրել արհեստավարժ մասնագետների շրջանում: Բայց կան զանգվածային ընկալումներ, որոնք հաճախ գոյություն ունեն ակադեմիական սոցիոլոգիայի կանոններից անկախ: «Նախկին»-ների նկատմամբ հայ ընտրողները իրենց հաշիվներն ունեն:
Ուշադրության է արժանի այն փաստը, որ նույնիսկ հայ զինվորականները կամ նախագահ Սարգսյանը պահանջել են Փաշինյանի հրաժարականը առանց նրա հակառակորդներին վճռականորեն աջակցություն ցուցաբերելու: Նրանք ավելի շատ դեմ են (և մինչ հիմա), քան ինչ որ մեկին կողմ: Նման պայմաններում էլ Փաշինյանը որոշել է արտահերթ ընտրություններ անց կացնել: Դրանք տեղի կունենան հունիսի 20-ին: Բայց դրանց իրականացման նախապայմանը վարչապետի հրաժարականն է: Այս կետը ամրագրված է Հայաստանի Սահմանադրության մեջ:
Այսպիսով, վարչապետի պաշտոնանկությունը ոչ թե նրա քաղաքական կարիերայի ավարտն է, այլ իշխանության մեջ մնալու և այն երկարացնելուն ուղղված ընթացակարգային միջոց: Իսկ ինքը՝ վարչապետը, ասում է. «Ես հրաժարական եմ տալիս ոչ թե հեռանալու, այլ արտահերթ ընտրություններ անց կացնելու համար, և այդ ընթացքում կկատարեմ վարչապետի պարտականությունները»: Ի դեպ, ժ.պ. աշխատելու հենց այդ պահն է եղել Փաշինյանի և ընդդիմության միջև տարաձայնությունների հիմնական հարցը: Վարչապետի հակառակորդները պահանջում էին առանց որևէ պայմանի անհապաղ հեռանալ: Հաստատապես փաստ չէ, որ 2021 թվականի հունիսի 20-ին Փաշինյանը կհաղթի, կամ կհաղաթի այնպես ինչպես երեք տարի առաջ տեղի ունեցած «թավշյա հեղափոխության» ալիքի վրա:
Նոր խորհրդարանն, ամենայն հավանականությամբ, կլինի խայտաբղետ: «Իմ քայլը» իշխանամետ շարժման հետ մեկտեղ այնտեղ անպայման ներկայացված կլինեն ինչպես Ռոբերտ Քոչարյանի կողմնակիցները, այնպես էլ անձամբ ինքը՝ նախկին նախագահը: Նոր կառավարության ձևավորումը, հնարավոր է, ուղեկցվի փողոցային շարժով: Սակայն Հայաստանի համար դա խորթ չէ: Ինչպես նաև խորթ չէ քաղաքացիական առճակատումների վերածվող ներքաղաքական վեճերը հարթելը: Բայց ով էլ Երևանում գա իշխանության, նա ստիպված է լինելու հաղթահարել առօրյա մարտահրավերները մանևրի ծայրաստիճան նեղ տարածքում: Եվ «փառահեղ անցյալ»-ը հիշելուն ուղղված կոչերը դժվար թե օգնեն ամենաբարդ քաղաքական հանելուկների լուծմանը:
Կարեն Սիմոնյան
Pressmedia.am