Արդյո՞ք Փաշինյանը կհեռանա ընտրություններից հետո
ՎերլուծությունEurasia.expert-ը գրում է, որ Հայաստանի վարչապետը հայտարարել է, որ ապրիլին հրաժարական կտա: Սակայն սա այն հրաժարականը չէ, որին բողոքի ակցիաներով ձգտում էր հասնել Հայաստանի ընդդիմությունը. Նիկոլ Փաշինյանը կշարունակի լինել կառավարության ղեկավար մինչև արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները: Բացի այդ, վարչապետը կմասնակցի առաջիկա ընտրություններին որպես «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության վարչապետի թեկնածու:
Առաջիկա ընտրությունները կդառնան ոչ միայն 2021 թվականի Հայաստանի ներքաղաքական կյանքի ամենակարևոր իրադարձությունը, այլ նաև տարածաշրջանային անվտանգության վրա ազդող գործոն: Հնարավոր իշխանափոխությամբ վտանգի տակ կլինի համատեղ հայտարարությունների պայմանների կատարումը: Կարելի է ասել, արդեն քվեարկության արդյունքների հրապարակման հաջորդ օրը Հայաստանում ձգձգվող ներքաղաքական ճգնաժամը պարզապես կանցնի մեկ այլ փուլի: Ներկայումս ոչ ոք չի տա այս ամենի հաջողության որևէ երաշխիք, ընդ որում, ինչպես Երևանում, այնպես էլ դրանից դուրս:
Առաջիկա ընտրությունը կլինի արտահերթ: Հայաստանի հետխորհրդային պատմության մեջ սա առաջին դեպքը չէ, բայց 2021 թվականի ընտրությունները կլինեն երկրորդ անընդմեջ արտահերթը: 2018 թվականի (Փաշինյանի համար հաջող) և 2021թվականի (նրա հակառակորդների համար անհաջող) բողոքի ցույցերը ունեն մեկ ընդհանուր առանձնահատկություն, որը անտեսանելի է նրանց համար, ովքեր դատում են հայկական գործերի մասին բացառապես լայն աշխարհաքաղաքական համատեքստերի շրջանակներում: Երկու դեպքում էլ առկա է լեգիտիմության (իշխանության օրինականության ճանաչում ժողովրդի կողմից) և լեգալության (օրինականության) բախում:
Ի վերջո, պաշտոնական տեսակետից, երեք տարի առաջ Սերժ Սարգսյանը ոչ մի օրենք չէր խախտել: Հիմնական օրենքը չի արգելել նրան երկու նախագահական ժամկետների ավարտից հետո դառնալ վարչապետ: Այնուամենայնիվ, երրորդ անգամ իշխանություն չլինելու նրա խոստման խախտումը բերել էր լեգիտիմության նվազման: Նիկոլ Փաշինյանին համարում են փողոցային շարժման հաղթող, որը ժողովրդական բողոքի ալիքը վեր է ածել իշխանության: Բայց պետք չէ մոռանալ այն փաստի մասին, որ նա վարչապետ է դարձել ոչ թե «հոգնած պահակախմբի» կամքով, այլ օրինական կերպով խորհրդարանական քվեարկություններով: Ի դեպ ներկայումս արտահերթ ընտրություններ անց կացնելու օրինական պատճառներ չկան: Բայց Ղարաբաղում կրած պարտությունը հարվածել է Փաշինյանի լեգիտիմությանը:
Սոցիոլոգները արձանագրում են Փաշինյանի ժողովրդականության անկում, բայց դա կրիտիկական չէ: Նա ժողովրդականության վարկանիշի առումով դեռ շարունակում է մնալ առաջին տեղում, չնայած նրա առավելությունն այնքան էլ «հարմարավետ» չէ: Ինչ էլ որ լինի, ապագա կառավարությունը հաջողությամբ ղեկավարելու համար, վարչապետը պետք է անցնի լրացուցիչ ղարաբաղյան թեստ: Եվ եթե ընտրողի կամքը նրա օգտին լինի, իսկ Ղարաբաղի գործոնը դադարի վճռական դեր խաղալ, ապա Փաշինյանը կստանա լրացուցիչ հաղթաթղթեր: Եվ դրա հետ նաև լրացուցիչ լեգիտիմություն:
Եթե քվեարկության արդյունքները ավելի բարդ լանդշաֆտ ստեղծեն, և կառավարական կոալիցիայի ձևավորումը դառնա նոր իրողություն, ապա հայ քաղաքական գործիչները ստիպված կլինեն նորից սովորել դիվանագիտության հիմունքները: Եվ այստեղ արժե վերադառնալ ներկայիս ճգնաժամի պատճառների և առիթների տարբերակմանը: Իր իշխանության երեք տարիների ընթացքում Փաշինյանին հաջողվել է ստեղծել բազմաթիվ սուր կոնֆլիկտային իրավիճակներ: Նա հակադրվել է ոչ միայն իր նախորդներին, Սահմանադրական դատարանի դատավորներին և այլն, այլ նաև ընդդիմությանը: Նա ձեռնամուխ է եղել բացառող, այլ ոչ թե միավորող քաղաքական ռեժիմի ձևավորմանը: Հակառակորդների հետ համագործակցությունը անհնարին է դարձել:
Արդյունքում մայրաքաղաքի քաղաքապետարանին, Սահմանադրական դատարանին և չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղին «տիրանալու» նրա ձգտումը բերել է բոլոր այլախոհներից ազատվելու մոլուցքի: Պարտության դեպքում հույս չկա, որ նրա դեմ կկիրառվի համատեղ կյանքի մոդելը: Ադրբեջանի հետ պատերազմում կրած պարտությունը դարձել է այն նշտարը, որով բացվել է առկա թարախակույտը:
Քանի դեռ Փաշինյանը ժողովրդական էր, իսկ «թավշյա հեղափոխություն»-ից սպասումների ուռճացրած ռեսուրսը սպառված չէր, վարչապետը խնդիրներ չուներ: Բայց հենց որ նրա թղթապանակում ավելացավ «Ղարաբաղի հանձնումը»՝ անմիջապես անցյալի մեղքերը այլ իմաստ ստացան: Եվ այն փաստը, որ Նիկոլ Վովաևիչը դեռ իշխանության ղեկին է և նույնիսկ ունի հասարակության որոշակի աջակցությունը, դա ոչ այնքան նրա վաստակն է, որքան հակառակորդների ձախողումը: Ինչ էլ որ լինի, բայց Հայաստանում կայանալիք ընտրությունները միայն այդ երկրի ներքաղաքական օրակարգը չեն: 2021 թվականի հունիսի 20-ից հետո ինչերի՞ հետ է բախվելու Հայաստանի ցանկացած կառավարություն:
Դրանք այնպիսին են, որ անկախ քվեարկության արդյունքից, ընտրությունը պետք է լինի ոչ թե լավի և վատի, այլ տհաճ իրողությունների տարբեր երանգների միջև: Ցանկացած քաղաքական գործչի համար դժվար կլինի կատարել համաձայնագրերը առանց ներքին կորուստների: Ներկայիս Հայաստանի օրակարգը կարելի է անվանել «հետ ղարաբաղյան», և առանց լրացուցիչ կորուստների նորը իրականացնելու նախադրյալներ չկան: Երևանի համար ՆԱՏՕ-ի օգտին ընտրություն կատարելը խնդրահարույց է արդեն իսկ այն պատճառով, որ Թուրքիան այդ դաշինքում է:
Եթե խոսենք Ռուսաստանի մասին, ապա Մոսկվան նախատվում է պատերազմի ընթացքում իր դաշնակցին չաջակցելու համար, բայց կարևոր է այն, որ հենց Մոսկվան Կովկասում թույլ չտվեց «Սերբական Կրաինայի սցենար»-ի կրկնություն: Այսպիսով, Հայաստանին բարդ քաղաքական քննություն է սպասվում, իսկ հարցերը միայն խորհրդարանում խմբակցությունների և կոալիցիաների, ապագա կաբինետի կազմի և քաղաքական գործիչների բանակցելու ունակության մասին չեն: Այն պարունակում է նաև պետական ինքնության, տարածաշրջանային անվտանգության, իրատեսության և պատասխանատվության խնդիրներ:
Աննա Սայադյան
Pressmedia.am