Անդրկովկասի ալբանական ժառանգությունը. «Ո՞վ է գոռում` բռնիր գողին»
ՎերլուծությունIarex.ru-ն գրում է, որ ավելի քան 30 տարի ադրբեջանական քարոզչությունից հորդում է Հայաստանի ժողովրդի դեմոնացման պղտոր հոսք, սուտ ու զրպարտանք նրա պատմության և մշակույթի մասին, և կարելի էր արդեն այդ ամենին ընտելանալ:
Այնուամենայնիվ, Ադրբեջանի Ճարտարապետների միության նախագահ Էլբայ Գասիմզադեի հրապարակային հայտարարությունները, որոնք նա արել է «Trend Life»-ին տված հարցազրույցում, նույնիսկ այդ ֆոնին, արտառոց են: Իմ մեջ (հոդվածի հեղինակն է «Ի՞նչ, որտե՞ղ, ե՞րբ» հեռուստախաղի գիտակ, ճարտարապետ Նիկիտա Շանգինը) հայկական արյուն չկա, բայց զուտ մարդկային ձևով, և քանի որ այդ պարոնը պատկանում է ինձ հետ նույն մասնագիտական համայնքին, կարծում եմ, որ նրա ելույթը չպետք է անպատասխան մնա:
Նախ և առաջ, ներկայացնենք պարոն Գասիմզադեի մտքի գոհարներից հատվածներ. «վանդալիզմը հայերի էությունն է…», «հայերը ոչ թե ազգ են, այլ աղքատ խառնամբոխ», «… Հայերը երբեք չեն ունեցել մշտական բնակության վայր, մշակույթ և արվեստ, նրանք թափառել են տեղից տեղ միշտ յուրացնելով ուրիշի մշակույթը, մեզանից գողացել են երաժշտությունը, խոհանոցը, արհեստը, ճարտարապետությունը ... », « ... հայերը մեր հողերում սկսել են բնակություն հաստատել 19-րդ դարի կեսերից, և, ցավոք, նրանք չեն գնահատել ադրբեջանական ժողովրդի մոտակայքում ապրելու երջանկությունը ... »:
Այս ամենը զգացմունքներ արթնացնու՞մ եք: Արթնացնում են ... Սակայն, ձեռնպահ մնանք այս հայտարարությունների էթիկական գնահատումից և կենտրոնանանք Ադրբեջանի Ճարտարապետների միության ներկայիս նախագահի խոսքի պատմական և ճարտարապետական կողմի վրա: Այսպիսով, մեզ հայտնի Հայաստանի մասին առաջին հիշատակումն առկա է Իրանի Էկբատանա քաղաքի մոտակայքում գտնվող ժայռափոր Բեհիսթունի արձանագրության մեջ, որը վերաբերում է մ.թ.ա. 523-521 թվականներին: Հայաստանը բազմիցս հիշատակվում է Պարսից արքա Դարեհ I- ի (մ.թ.ա. 522-486) սեպագրերում, Հերոդոտոսի և Քսենոփոնի գրվածքներում (մ.թ.ա. 5-րդ դար): Ստրաբոնը, Պլինիոս Ավագը, Տացիոսը և շատ այլ հնագույն հեղինակներ ևս գրել են նրա մասին:
Համեմատության համար նշենք, որ ժամանակակից ադրբեջանցիների նախնիների` թուրքերի մասին առաջին հիշատակումը մեր թվարկության 542 թվականի չինական աղբյուրներում է: Ինչպես տեսնում եք, պատմական հեռավորությունը ավելի քան 1000 տարի է: Բայց հարցը դրա մեջ չէ: Այդ դարաշրջանի թուրքերը եղել են Կենտրոնական Ասիայի ընդարձակ տարածքում ապրող ու Անդրկովկասի տարածքի հետ ոչ մի առնչություն չունեցող քոչվոր ժողովուրդներ, իսկ արդեն ամենավաղ աղբյուրներում հայերի մասին խոսվում է որպես զարգացած սոցիալական կապերով և նյութական բարձր մշակույթով նստակյաց ժողովուրդ: Ինչպես ասում է ասացվածքը, «Ո՞վ է գոռում՝ բռնի գողին»:
Ինչ վերաբերում է ադրբեջանական մշակույթին, ապա Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում 18-րդ դարից վաղ ստեղծված իսլամական ճարտարապետության հուշարձաններ պարզապես չկան, և եղածն էլ համեմատած հայկական քրիստոնեական հուշարձանների հետ, առանձնահատուկ արժեք չեն ներկայացնում: Իսկ ընդհանրապես, ի՞նչ է «ադրբեջանական մշակույթը»: Եթե հավատանք ադրբեջանական աղբյուրներին դա միջնադարի բանաստեղծների և գիտնականների տասնյակ անուններ են, որոնց կեսին անհնար է գտնել որևէ համաշխարհային հանրագիտարանում, իսկ մյուս կեսն էլ իրականում իրանական մեծ մշակույթի գործիչներ են:
Դե, իրականում, եթե արդի ադրբեջաներենը ձևավորվել է միայն 19-րդ դարի կեսերին, ապա ի՞նչ ադրբեջանական միջնադարյան պոեզիայի մասին կարող է խոսք լինել: Եվ վերջապես, «ալբանական» տաճարների ու դրանց «հայացման» մասին: Դա երգ է: Թվում է, թե Ադրբեջանում ժամանակակից զանգվածային գիտակցության համար այս «ալբանական» լեգենդը խաղում է նույն դերը, ինչպես հնագույն մարդկանց այն համոզմունքը, որ Երկիրը հարթ է: Կովկասյան Ալբանիան եղել է բազմազգ պետություն, որը գոյություն է ունեցել Ստորին Քուռի ձախ ափին մեր դարաշրջանի առաջին դարերում: Քրիստոնեությունը Կովկասյան Ալբանիա է մտել Հայաստանից 315 թվականին: Արդեն 428 թվականից Կովկասյան Ալբանիան որպես ինքնիշխան պետություն անհետացել է քաղաքական քարտեզից, և նրա ժողովուրդները, մի քանի դարում լուծել են հարևան ուժեղ ժողովուրդների մեջ:
Այսպիսով, ներկայումս Կովկասյան Ալբանիայի առանձին հուշարձաններ պահպանվում են այնտեղ, որտեղ եղել է այդ երկիրը, այսինքն՝ Քուռից հյուսիս: Իսկ սկսած 12-րդ դարից, երբ ծաղկում է ապրել հայկական եկեղեցաշինությունը Կովկասյան Ալբանիայի որևէ ճարտարապետական կառույց չի ստեղծվել: Այնպես որ, Ղարաբաղի տաճարները ոչ մի կապ չունեն ալբանների հետ, և առավել ևս Ադրբեջանի հետ: Իսկ «Ո՞վ է գոռում՝ բռնի գողին»: Իր քաղաքական գոյության ողջ ընթացքում Ադրբեջանը վարում է հայկական ժառանգության հուշարձանների մշակութային ցեղասպանության քաղաքականություն: Դրա նպատակն ակնհայտ է. երկրի երեսից ջնջել հայ ժողովրդի բոլոր հետքերը և դրանով իսկ հիմնավորել ժամանակակից Ադրբեջանի քաղաքական գաղափարախոսությունը, որի էությունը հանգում է երեք թեզի.
-Ադրբեջանցիները Անդրկովկասի բնիկ ժողովուրդն են՝ մշակույթով և պատմությամբ:
-Հայերը եկվոր քոչվորներ են, ովքեր ամեն ինչ գողացել են ադրբեջանցիներից:
-Ադրբեջանի տարածքի քրիստոնեական հուշարձանները ստեղծվել են ոչ թե հայերի, այլ ադրբեջանցիների նախնիների`ալբանացիների կողմից:
Այն փաստը, որ իրականում ամեն ինչ հակառակն է, Ադրբեջանում ոչ ոքի չի անհանգստացնում: Ինչպես ասել է դոկտոր Գեբելսը. «Որքան հրեշավոր է սուտը, այնքան հեշտ է դրան հավատալը»: Այս առասպելից, այս ռազմատենչ շովինիզմից, հայ ժողովրդի դեմոնացումից դուրս չկա ժամանակակից ադրբեջանական քաղաքական գիտակցություն: Առանց դրա փլուզվում է 1918 թվականին արհեստականորեն ստեղծված ադրբեջանական պետականության գաղափարական և քաղաքական ամբողջ կառուցվածքը: Եվ Ադրբեջանի ճարտարապետների միության նախագահ պարոն Էլբայ Գասիմզադեի ռասիստական, ցինիկ-զրպարտիչ ելույթը այդ քաղաքականության ամոթալի դրսևորումներից մեկն է:
Քաղաքակիրթ աշխարհում այդպիսի հանրային հայտարարությունները ենթարկվում են քրեական պատասխանատվության: Պատմությունն արդեն նախադեպ ունի, երբ շատ տաղանդավոր ճարտարապետ Ալբերտ Շպերը Նյուրնբերգի տրիբունալի կողմից դատապարտվել է որպես ռազմական հանցագործ: Սա չպետք է մոռանալ:
Անի Սիմոնյան
Pressmedia.am