ԱՄՆ, Հնդկաստան, Չինաստան, Ռուսաստան. գերտերությունների պայքար միջանցքների համար
Վերլուծություն
Սեղմեք ԱՅՍՏԵՂ, լրացրեք օնլայն հայտը և մոռացեք հոսանքի վարձի մասին
Աղբյուր
Ուժի կենտրոնների ժամանակակից գլոբալ առճակատման հիմնական բաղադրիչներից մեկը տարանցիկ ուղիների նկատմամբ վերահսկողության համար պայքարն է։ Յուրաքանչյուր երկիր ձգտում է ներգրավվել այս կամ այն միջանցքային նախագծում, մեծացնելով իր դերը որպես տարանցիկ պետության և դրա համար ստանալով իր դիվիդենտները, իսկ համաշխարհային տերություններն իրենց հերթին ձգտում են կարգավորել համաշխարհային առևտուրը: Այս համատեքստում G20-ի գագաթնաժողովը նշանավորեց նոր գլոբալ տրանսպորտային միջանցքի սկիզբը, որը կազդի մի շարք երկրների ճակատագրի վրա։
Այսպես, շաբաթ օրը G20-ի գագաթնաժողովում ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը Հնդկաստանի, Սաուդյան Արաբիայի և Արաբական Միացյալ Էմիրությունների ղեկավարների հետ հայտարարեց նոր առևտրային ճանապարհի մեկնարկի մասին, որը Հնդկաստանը երկաթուղիներով և նավահանգիստներով կապում է Մերձավոր Արևելքի և Եվրոպայի հետ։ Ըստ Բայդենի՝ այս նախագիծը կսկսի «հաղորդակցության նոր դարաշրջան»։
Փորձագետները գնահատում են, որ նախագիծը, որը կոչվում է «Գործընկերություն ենթակառուցվածքում գլոբալ ներդրումների համար», կարող է 40%-ով արագացնել առևտուրը Հնդկաստանի և Եվրոպայի միջև:
Սպիտակ տունը նախագծի արժեքի կամ դրա ֆինանսավորման մասին մանրամասներ չի հայտնել, չնայած Սաուդյան Արաբիայի թագաժառանգ արքայազն Մուհամմեդ բեն Սալմանը հայտարարության ժամանակ նշել է 20 միլիարդ դոլարի թիվը։ Անհասկանալի է, թե արդյոք այս գումարը վերաբերում է միայն Սաուդյան Արաբիայի պարտավորություններին, թե ամբողջ նախագծին է վերաբերում:
Շատ փորձագետների կարծիքով՝ այս նախագիծը մտադիր է հակակշիռ դառնալ չինական «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնությանը, որում Չինաստանը տասը տարի առաջ մի քանի տրիլիոն դոլար ներդրեց՝ Չինաստանը մնացած աշխարհի հետ կապելու համար։ Այնուամենայնիվ, ծրագիրը բախվել է խնդիրների, այդ թվում՝ ֆինանսավորման և քաղաքական հակազդեցության բացակայությանը, ինչի պատճառով որոշ նախագծեր կանգ են առել:
Ամերիկյան նոր երթուղին ներառում է Եվրամիությունը, Ֆրանսիան, Իտալիան և Գերմանիան։ Այն բաղկացած է երկու առանձին երթուղուց՝ Հնդկաստանը Արաբական ծոցի երկրների հետ կապող արևելյան միջանցքից և Պարսից ծոցի երկրները Եվրոպայի հետ կապող հյուսիսային միջանցքից։
Ապրանքներն ու ծառայությունները տարանցիկ կկատարվեն ԱՄԷ-ի, Սաուդյան Արաբիայի, Հորդանանի, Իսրայելի և Եվրոպայի տարածքով: Երթուղին կտրամադրի նաև էլեկտրաէներգիա և թվային հաղորդակցություն, ինչպես նաև խողովակներ մաքուր ջրածնի արտահանման համար։
Իսրայելը նույնպես ողջունեց նախագիծը՝ ասելով, որ այն «փոխում է մեր գլոբալ և պատմական իրավիճակը» և խթանում «Իսրայելի միանալ աշխարհին» հայեցակարգին։ Ինչ վերաբերում է Պարսից ծոցի արաբական երկրներին, որոնք այսօր ակտիվորեն զարգացնում են իրենց հարաբերությունները ասիական տերությունների հետ, ապա նրանք հաստատել են իրենց հավատարմությունը Արևմուտքի հետ հարաբերություններին՝ ընտրելով հավասարակշռման քաղաքականություն։ Այս համատեքստում հատկանշական է, որ միջանցքի մասին Բայդենի հայտարարությունը հնչել է ընդամենը շաբաթներ անց, երբ Սաուդյան Արաբիան և ԱՄԷ-ն հրավիրվեցին դառնալու BRICS խմբի անդամներ (այժմ խմբում ընդգրկված են Բրազիլիան, Ռուսաստանը, Հնդկաստանը, Չինաստանը և Հարավային Աֆրիկան, և նրա առաջին Վերջին տասնամյակի պոտենցիալ ընդլայնումը ոմանց կողմից դիտվել է որպես մարտահրավեր ԱՄՆ-ի գլոբալ ազդեցությանը):
Պարսից ծոցի երկրներն, իրենց հերթին, պնդում են, որ իրենք պահպանեն հավասարակշռված դիրքորոշում, որը ներառում է քաղաքական և տնտեսական համագործակցություն բոլոր ճակատներում, ինչը, ըստ վերլուծաբանների, ռազմավարական նշանակություն է տալիս Պարսից ծոցի երկրներին:
Այնուամենայնիվ, չինական նախաձեռնությունը միակը չէ, որի հետ կմրցակցի ամերիկա-հնդկական նոր նախագիծը։ Խոսքը Հարավային Կովկասով անցնող չին-ռուս-թուրքական ճանապարհի մասին է, որտեղ իրավիճակը ծայրահեղ պայթյունավտանգ է։
Այս երթուղու իրականացման հիմնական խոչընդոտը հայ-ադրբեջանական հակամարտությունն է։ Ադրբեջանը, Ռուսաստանի Դաշնության և Թուրքիայի աջակցությամբ, Հայաստանից պահանջում է այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցք», սակայն Երևանը պատրաստ է ապաշրջափակել ճանապարհները միայն երթուղիների նկատմամբ երկրների ինքնիշխանությունը հարգելու պայմանով։ Ըստ որոշ գնահատականների՝ Ռուսաստանի Դաշնությունն ու Թուրքիան պատրաստ էին հարցը լուծել ուժային ճանապարհով՝ օգտագործելով Ադրբեջանը։ Ինչպես գիտեք, այս օրերին Ադրբեջանն իր ռազմական ուժը կուտակում է Հայաստանի սահմանների մոտ։ Ենթադրվում է, որ հենց ԱՄՆ-ն է Բաքվին զսպում հերթական ագրեսիայից՝ նախազգուշացնելով լայնածավալ պատերազմի և հակամարտության դեպքում Հայաստանին լիարժեք աջակցության մասին՝ տարածաշրջանի ռուս-թուրքական պլանը խաթարելու համար։ Այս համատեքստում հարկ է նշել Հայաստանում այս օրերին տեղի ունեցող հայ-ամերիկյան զորավարժությունները։ (Սեպտեմբերի 11-20-ը խաղաղապահ բրիգադի Զառ ուսումնական կենտրոնում և ՊՆ N-րդ ուսումնական կենտրոնում կանցկացվեն հայ-ամերիկյան համատեղ «EAGLE PARTNER-2023» զորավարժությունները, որոնք ներառում են հարաբերությունների կայունացման գործողություններ։ հակամարտող կողմերը խաղաղապահ առաջադրանքներ կատարելիս):
Ելնելով առկա իրողություններից՝ կարելի է եզրակացնել, որ նոր պատերազմը Կովկասում կարող է կասկածի տակ դնել տարանցիկ այս նախագծի անորոշ ժամկետով իրականացումը, մինչդեռ ներկայումս տեղի է ունենում ազդեցության գոտիների գլոբալ բաժանում։ Սակայն նոր պատերազմի սպառնալիքը դեռ պահպանվում է։ Բաքուն, Մոսկվան և Անկարան կարող են օլ-ին գնալ: Հավանաբար դա է պատճառը, որ Ռուսաստանը ձգտում է արագորեն փակել Ղարաբաղի հարցը հօգուտ Ադրբեջանի և, ըստ մերձավոր տեղեկությունների.
Իդա Սարգսյան